Ο χώρος του Κεραμεικού υπήρξε περιοχή εγκατάστασης αγγειοπλαστών και αγγειογράφων γύρω στο 3000 π.Χ., από τους οποίους πήρε και το όνομα του και ήταν ο κύριος τόπος παραγωγής των περίφημων αττικών αγγείων. Χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ. , όπως δείχνουν τα ταφικά μνημεία που δίνουν πληροφορίες για την αρχαία ζωή, με τις πολυάριθμες επιτύμβιες μαρμάρινες στήλες, σκαλισμένες με ζωηρά πορτρέτα και διάφορες σκηνές.
Ο χώρος αποκαλύφθηκε το 1861, κατά την ανέγερση της οδού Πειραιώς, στις πλούσιες σε πηλό όχθες του Ηριδανού ποταμού. Την περιοχή του Κεραμεικού διέσχιζαν τρεις μεγάλοι αρχαίες οδοί, εκείνη από τον Πειραιά λεγόμενη «Πειραιώς», η από την Ελευσίνα, λεγόμενη «Ιερά Οδός» και ο λεγόμενος «Δρόμος» γνωστός ως (η) Οδός των Παναθηναίων, από και προς την Ακαδημία του Πλάτωνος.
Η Ιερά Πύλη ήταν η αφετηρία της Αρχαίας Ιεράς Οδού, θεωρείται ότι κατασκευάστηκε στα χρόνια του Θεμιστοκλή και ανακαινίστηκε τον καιρό του Κόνωνα. Βρισκόταν 60 μέτρα νότια του Διπύλου, της κύριας εισόδου των Αθηνών, στα όρια του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού.
Κοντά στην έξοδο του Ηριδανού ποταμού από το τείχος, υπήρχε η Ιερά Πύλη, απ’ όπου ξεκινούσε η Ιερά Οδός με τελική κατάληξη στο Θριάσιο Πεδίον. Η Ιερή Πύλη ήταν εκείνη από όπου οι Ελευσίνιοι προσκυνητές έμπαιναν στην πόλη κατά τη διάρκεια της ετήσιας ελευσίνιας πομπής. Στα βορειοανατολικά βρίσκονται τα ερείπια της Πύλης του Διπυλίου. Το Δίπυλον ήταν η μεγάλη πύλη στη δυτική πλευρά του αθηναϊκού τείχους, η οποία μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα ήταν γνωστή και ως «Θριάσιαι ή Κεραμεικού Πύλαι».
Αποτελούσε την κύρια είσοδο στην πόλη των Αθηνών, όχι μόνο στα ρωμαϊκά χρόνια αλλά και κατά τους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους. Από εκεί διέρχοντο οι τρεις βασικότερες οδικές αρτηρίες της αρχαίας Αθήνας, ο δρόμος για την Ακαδημία, ο δρόμος από τον Πειραιά και ο δρόμος της Ελευσίνας, που συνέδεε την Αθήνα με το Θριάσιο Πεδίον, την Πελοπόννησο και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Εκεί επίσης μαζεύονταν οι ιερόδουλες της πόλης για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους ταξιδιώτες. Από μια εξέδρα έξω από την Πύλη του Διπυλίου, ο Περικλής εκφώνησε τον περίφημο λόγο του, εκθειάζοντας τις αρετές της Αθήνας και τιμώντας όσους πέθαναν κατά τον πρώτο χρόνο των Πελοποννησιακών Πολέμων.
Από την Ιερή Οδό προς τα αριστερά, καθώς απομακρύνεστε από την πόλη, βρίσκεται η Οδός των Τάφων. Αυτή η λεωφόρος προοριζόταν για τους τάφους των εκλεκτών της Αθήνας, ενώ απλοί πολίτες θάβονταν στις γύρω περιοχές. Οι στήλες που σώθηκαν βρίσκονται τώρα στο μουσείο του χώρου ή στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Οι αρχαιότεροι τάφοι του Κεραμεικού χρονολογούνται στην Εποχή του χαλκού.
Από την Υπομυκηναϊκή περίοδο (1100-1000 π.Χ.) και μετά το νεκροταφείο Κεραμεικού αναπτύσσεται συνεχώς. Κατά την Γεωμετρική περίοδο (1000-700 π.Χ.) και ιδιαίτερα κατά την Αρχαϊκή περίοδο (700-480 π.Χ.), οι τάφοι πληθαίνουν και εντάσσονται σε ταφικούς τύμβους με επιτάφια μνημεία. Το ολόγλυφο Ταφικό μνημείο «Δημήτρια και η Παφίλη» στέκει σε βάθρο στο φυσικό τοπίο του Κεραμεικού, δίπλα σε άλλους μαρμάρινους αμφορείς γειτονικών τάφων.
Ο Κεραμεικός αποτελεί μια από τις πιο όμορφες βόλτες στην ιστορία, σε έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας.
