Η περιοχή του Ψυχικού-Φιλοθέης φιλοξενεί μερικά από τα σημαντικότερα πολιτιστικά και ιστορικά μνημεία της Αττικής, τα οποία αναδεικνύουν την τέχνη, την αρχιτεκτονική και τη θρησκευτική παράδοση της Ελλάδας.
Η Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ψυχικού, αφιερωμένη στον σπουδαίο Έλληνα γλύπτη Γιώργο Ζογγολόπουλο, είναι μοναδική στο είδος της, προσφέροντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να θαυμάσουν έργα σε δημόσιους υπαίθριους χώρους. Η παιδική χαρά της Φιλοθέης, σχεδιασμένη από τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη, είναι ένα αρχιτεκτονικό στολίδι αφιερωμένο στο παιδικό παιχνίδι. Επίσης, η Κρύπτη της Αγίας Φιλοθέης αποτελεί έναν σημαντικό θρησκευτικό και ιστορικό τόπο, ενώ ο Θρόνος του Όμβριου Δία στα Τουρκοβούνια προσφέρει μια μοναδική ματιά στην αρχαία λατρεία του Δία.
Αυτά τα μνημεία ενώνουν την τέχνη, την ιστορία και τη θρησκεία, αποτελώντας σημεία αναφοράς για την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής.
Ας τα δούμε, λοιπόν, αναλυτικα!
Υπαίθρια Γλυπτοθήκη
Η Υπαίθρια Γλυπτοθήκη Ψυχικού – Πλατεία «Γιώργου Ζογγολόπουλου» είναι η μοναδική δημοτική γλυπτοθήκη στην Ελλάδα, αφιερωμένη σε έναν καλλιτέχνη, τον σημαντικό Έλληνα γλύπτη Γιώργο Ζογγολόπουλο (1903-2004). Η πλατεία ονοματοδοτήθηκε το 2010, τιμώντας το έργο του δημιουργού, ο οποίος είχε το όραμα τα γλυπτά του να ενσωματώνονται αρμονικά σε δημόσιους χώρους, κάνοντας την τέχνη προσιτή σε όλους. Μαζί με τη σύζυγό του και επίσης ζωγράφο, Ελένη Ζογγολοπούλου – Πασχαλίδου, έζησαν και δημιούργησαν στο ατελιέ τους στο Ψυχικό, όπου βρίσκεται και το Ίδρυμα που φέρει το όνομά του. Η γλυπτοθήκη, επί της Λεωφόρου Δημοκρατίας, δίπλα στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου, είναι επισκέψιμη καθημερινά, ενώ την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα διοργανώνονται δωρεάν ξεναγήσεις για το κοινό!
Παιδική Χαρά Πικιώνη
Η παιδική χαρά της Φιλοθέης αποτελεί ένα από τα πιο σπουδαία έργα του διάσημου Έλληνα αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη (1961-1964), ο οποίος μέσα από το σχεδιασμό της ανέδειξε το ταλέντο και την αγάπη του για τα παιδιά και το ελληνικό τοπίο. Αυτό το μοναδικό έργο, πέρα από τοπικό σημείο αναφοράς, θεωρείται ένα από τα πιο πρωτότυπα καλλιτεχνικά δημιουργήματα στην Ελλάδα.
Μέσα στον χώρο της παιδικής χαράς βρίσκονται σημαντικά έργα καλλιτεχνών, όπως το «Ελάφι» του Χρήστου Καπράλου και η αναθηματική στήλη του Ευθυμίου Πανουργιά, η οποία αποτίει φόρο τιμής στον Πικιώνη. Επίσης, υπάρχουν η προτομή του πρωτεργάτη της Φιλοθέης, Ζουμπουλίδη, από τη Γιούργα και ο «Αυλητής» του Κώστα Κουλουβάτου.
Ο Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968) ήταν αρχιτέκτονας και ακαδημαϊκός, γνωστός για την πρωτοποριακή του προσέγγιση που συνδύαζε την τέχνη με τη φιλοσοφία και η παιδική χαρά της Φιλοθέης ενσωματώνει την αντίληψη του Πικιώνη ότι όλες οι κουλτούρες μοιράζονται κοινές, αιώνιες αρχές.
Το περίπτερο και η είσοδος του κήπου είναι χαρακτηριστικά δείγματα των ιαπωνικών επιρροών στο έργο του αρχιτέκτονα. Ο εξοπλισμός που επέλεξε ο Πικιώνης για την παιδική χαρά, όπως μια παλιά βάρκα, μια σαρακατσάνικη καλύβα και ένα γεφυράκι πάνω από μια λίμνη, αντικατοπτρίζει την αγάπη του για το αυθόρμητο, εξερευνητικό παιχνίδι, αποφεύγοντας τα βιομηχανικά πρότυπα και προσφέροντας έναν χώρο μυστηρίου και δημιουργικότητας.
Η παιδική χαρά της Φιλοθέης έχει αναγνωριστεί ως πρότυπο, όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και διεθνώς, και έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας!
Κρύπτη Αγίας Φιλοθέης
Η Κρύπτη της Αγίας Φιλοθέης, που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1934 κατά την εξόρυξη κοκκινόπετρας για τα τοπικά σπίτια, αποτέλεσε σημαντικό ιστορικό εύρημα και οδήγησε στη μετονομασία του οικισμού της Νέας Αλεξάνδρειας σε Φιλοθέη. Η κρύπτη, αρχικά σπηλιά, διαμορφώθηκε σε εκκλησάκι αφιερωμένο στην Αγία Φιλοθέη, όπου η ίδια κατέφευγε για να προσευχηθεί και να προστατευθεί από τους Τούρκους. Μια υπόγεια σήραγγα συνέδεε την κρύπτη με το μετόχι της Καλογρέζας, που υπαγόταν στο Μοναστήρι του Αγίου Ανδρέα στην Αθήνα.
Η Αγία Φιλοθέη, κατά κόσμον Παρασκευή Μπενιζέλου, γεννήθηκε το 1522 από αριστοκρατική οικογένεια στην Αθήνα. Μετά από έναν γάμο που διήρκεσε μόνο τρία χρόνια, έμεινε χήρα και, αντί να ξαναπαντρευτεί, αφιερώθηκε στη φιλανθρωπία και τον μοναχισμό. Έγινε μοναχή με το όνομα Φιλοθέη και ανέπτυξε πλούσιο κοινωνικό έργο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, προσπαθώντας να τονώσει το ορθόδοξο φρόνημα και την ελληνική συνείδηση.
Η Αγία Φιλοθέη υπέστη βασανιστήρια από τους Τούρκους και πέθανε το 1588. Στην Καλογρέζα, διασώζεται η κολώνα στην οποία μαστιγώθηκε μέχρι θανάτου. Μετά τον θάνατό της, η Ορθόδοξη Εκκλησία την ανακήρυξε Αγία, τιμώντας τη μνήμη και το έργο της.
Ο Θρόνος του Όμβριου Δία
Ο «Θρόνος του Όμβριου Δία» βρίσκεται σε έναν λόφο της Φιλοθέης, στην κορυφή μιας όμορφης ανηφορικής διαδρομής που προσφέρει εκπληκτική θέα προς το λεκανοπέδιο της Αθήνας! Από εκεί, σε μέρες με καθαρό ουρανό, μπορεί κανείς να διακρίνει ακόμα και το νησί της Αίγινας.
Στην αρχαιότητα, η περιοχή αυτή αποτελούσε τμήμα των Τουρκοβουνίων, γνωστά τότε ως «Αγχεσμός». Σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, εκεί βρισκόταν άγαλμα του Δία, που λατρευόταν ως Όμβριος, δηλαδή θεός των βροχών και του κεραυνού.
Αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το 1978 αποκάλυψαν κατάλοιπα λατρευτικών κτηρίων στην κορυφή του λόφου, που συνδέονται με τη λατρεία του Δία. Βρέθηκαν τα θεμέλια ενός λίθινου βωμού, που περιβαλλόταν από κυρτό τοίχο, ενώ η λατρεία στο χώρο φαίνεται να ξεκινάει από τον 5ο αιώνα π.Χ. και να συνεχίζεται έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως επίσης ένα ελλειψοειδές κτήριο, που χρονολογείται γύρω στο 700 π.Χ., το οποίο πιθανόν να συνδέεται με την ηρωολατρεία της εποχής.
Στο εσωτερικό του κτηρίου βρέθηκαν πήλινα ειδώλια που παριστάνουν ίππους, ανδρικές μορφές και έναν κένταυρο, ενώ ο θρησκευτικός χαρακτήρας του χώρου επιβεβαιώνεται και από τα άλλα ευρήματα, όπως κεραμικά και πήλινα αντικείμενα. Τα ευρήματα αυτά εκτίθενται στην Αρχαιολογική Συλλογή της Κηφισιάς, μαρτυρώντας τη μακρά ιστορία και τη θρησκευτική σημασία της περιοχής των Τουρκοβουνίων.
